Wat heb ik nodig om te mogen stemmen?

Om te kunnen stemmen heeft u een stempas en een identiteitsbewijs nodig. U krijgt uw stempas thuisgestuurd. Uw identiteitsbewijs mag maximaal 5 jaar verlopen zijn.

U ontvangt uw stempas thuis

U krijgt uw persoonlijke stempas thuisgestuurd. U ontvangt deze uiterlijk woensdag 8 november 2023. Uw stempas heeft een uniek nummer. De stempas is voor het stembureau het bewijs dat u nog niet bij een ander stembureau heeft gestemd. Met uw stempas kunt u stemmen in elk stemlokaal in de gemeente. Als u in een andere gemeente wilt stemmen, kunt u een kiezerspas [link naar info over kiezerspas] aanvragen.

Geen stempas ontvangen of kwijt

Heeft u geen stempas ontvangen of bent u uw stempas kwijt? Vraag dan zo snel mogelijk een nieuwe stempas aan bij de gemeente. Dit kan schriftelijk via dit formulier link naar formulier of aan de balie van de gemeente.

Het schriftelijke verzoek moet uiterlijk vrijdag 17 november binnen zijn bij de gemeente. Aan de balie van de gemeente kunt u tot dinsdag 21 november 12.00 uur terecht. Daarna is het niet meer mogelijk om een nieuwe stempas aan te vragen.

Stemmen na verhuizing naar een andere gemeente

Het adres waarop u op de dag van kandidaatstelling officieel staat ingeschreven, bepaalt in welke gemeente u kunt stemmen. Bij deze Tweede Kamerverkiezing is de dag van kandidaatstelling 9 oktober 2023. Op het adres waar u dan staat ingeschreven, wordt ook uw stempas bezorgd. Wilt u in uw nieuwe gemeente stemmen? Vraag dan een kiezerspas aan.

Identiteitsbewijzen waarmee u kunt stemmen

Om te kunnen stemmen heeft u een stempas en een identiteitsbewijs nodig. U kunt een van deze identiteitsbewijzen meenemen:

• paspoort;
• identiteitskaart;
• rijbewijs uit Nederland;
• een geldig verblijfsdocument.

Kiezers met een dubbele nationaliteit kunnen zich ook identificeren met een paspoort, identiteitskaart of rijbewijs uit een EER-land of een paspoort of identiteitskaart uit Zwitserland. 

Stemmen met een verlopen paspoort of identiteitsbewijs

Uw identiteitsbewijs mag maximaal 5 jaar verlopen zijn. Bij ‘geldig tot’ moet 23 november 2018 staan of een datum daarna. Heeft u geen identiteitsbewijs of is dit meer dan 5 jaar verlopen? En kunt u niet meer op tijd een nieuw identiteitsbewijs aanvragen? Dan kunt u iemand anders vragen om voor u te stemmen met een schriftelijke volmacht.

Vraag hiervoor een formulier aan bij de gemeente via dit formulier of aan de balie. U en de persoon die voor u gaat stemmen, vullen het formulier in. Lever het formulier uiterlijk vrijdag 17 november 2023 in bij de gemeente.

Identiteitsbewijs gestolen of kwijt

Is uw identiteitsbewijs gestolen of bent u het kwijt? Met een verklaring van vermissing, afgegeven door de gemeente, kunt u toch stemmen. Neem dan ook een pasje met uw foto mee. Bijvoorbeeld een gepersonaliseerde OV-chipkaart.

Hoe werkt stemmen bij de verkiezing?

• Uiterlijk 2 weken voor de verkiezing ontvangt u uw stempas.
• Neem uw stempas en een geldig identiteitsbewijs mee naar het stembureau. 
• Op het stembureau levert u uw stempas in. Laat ook uw identiteitsbewijs zien aan het stembureaulid.
• Op het stembureau krijgt u een stembiljet. Hierop staan alle lijsten (partijen) die meedoen aan de verkiezing. Ook staan hierop alle kandidaten op wie u kunt stemmen.
• Het stembiljet neemt u mee in het stemhokje. De stemming is geheim. De stemhokjes in het stemlokaal staan zo, dat niemand kan zien op wie u stemt. Alleen mensen met een lichamelijke beperking mogen hulp krijgen in het stemhokje.
• Met een rood potlood kleurt u het rondje in voor de naam van de persoon op wie u wilt stemmen.
• U kunt het stembiljet ook leeg laten. Dat heet blanco stemmen.
• Vouw het stembiljet zo op dat niemand uw keuze kan zien.
• Hierna stopt u het stembiljet in de stembus.

Bekijk de stappen in beeld en tekst. Stemmen: hoe werkt dat?  Publicatie  Rijksoverheid.nl

Blanco stemmen

Wilt u geen kandidaat kiezen, maar wel uw stemrecht gebruiken? Dan kunt u een blanco stem uitbrengen. U gaat dan wel naar het stemhokje, maar kiest geen kandidaat. U vult dus niets in op het stembiljet. Uw blanco stem heeft geen invloed op de zetelverdeling. Een blanco stem of een niet-uitgebrachte stem gaat dus niet naar de grootste partij. Een blanco stem telt wel mee bij het bepalen van de opkomst van de verkiezing.

Verkeerd ingevuld stembiljet of vergissing

U kunt bij het stemmen één kandidaat per stembiljet kiezen door het bijbehorende vakje rood te kleuren. Als u meerdere vakjes inkleurt of iets op het stembiljet tekent of kleurt, is uw stembiljet ongeldig. Uw stem telt dan alleen mee voor de berekening van de opkomst. Heeft u per ongeluk uw stembiljet ongeldig gemaakt of heeft u zich vergist? Dan mag u eenmalig om een nieuw stembiljet vragen.

Toegankelijkheid stembureaus voor mensen met een beperking

Alle kiesgerechtigden moeten gebruik kunnen maken van hun kiesrecht. Alle stemlokalen moeten daarom toegankelijk zijn voor mensen met een beperking. Alleen voor mobiele stembureaus en stembureaus op het station gelden minder strenge eisen. 

Sommige stemlokalen zijn niet op alle onderdelen volledig toegankelijk te maken. Op deze pagina link naar pagina gemeentewebsite kunt u vinden welke stemlokalen niet volledig toegankelijk zijn voor mensen met een beperking.

Wat is er geregeld voor mensen met een beperking?

Kiezers met een beperking: wat is er voor u geregeld in het stemlokaal? |In het stemlokaal vindt u onder andere een kandidatenlijst in grote letters en een loep met verlichting. Voor mensen in een rolstoel is er minstens één stemhokje met een verlaagd schrijfblad. In het stemlokaal mag een stembureaulid u uitleg geven over hoe u het stembiljet moet gebruiken. Heeft u vanwege uw lichamelijke beperking hulp nodig bij het stemmen? Dan mag er iemand met u mee in het stemhokje om u te helpen.

Extra toegankelijke stemlokalen

Op deze pagina <link naar pagina gemeentewebsite> of www.waarismijnstemlokaal.nl staat welke stemlokalen extra toegankelijk zijn voor bijvoorbeeld slechtzienden of mensen in een rolstoel. Dit kunt u ook navragen bij de gemeente.

Hulp voor kiezers met een lichamelijke beperking

Kunt u door een lichamelijke beperking zelf niet stemmen? Dan mag u hulp krijgen in het stemhokje. Bijvoorbeeld als u slechtziend of blind bent of de ziekte van Parkinson heeft. U kunt zelf iemand meenemen om te helpen, of een stembureaulid om hulp vragen.

Stemmen met een visuele beperking

In alle stembureaus hangt een vergrote kandidatenlijst. Daarnaast moet in elk geval één leesloep aanwezig zijn, die de tekst op het stembiljet vergroot. Ook moet in het stemhokje goede verlichting zijn.
[Indien van toepassing:] In onze gemeente is een speciale stemmal met audio-ondersteuning voor kiezers met een visuele beperking beschikbaar. Met behulp van deze stemmal kunnen kiezers met een visuele beperking zelfstandig stemmen. Weten hoe de stemmal werkt? Volg deze instructievideo. De stemmal is te vinden in het volgende stemlokaal: Nr.4 MFC Het Vierkant.

Informatie over de verkiezing in Nederlandse Gebarentaal

In deze video vindt u informatie over de Tweede Kamerverkiezing in Nederlandse Gebarentaal (NGT).

Ik heb een mentor, bewindvoerder of sta onder curatele. Mag ik dan nog zelf stemmen?

Het kiesrecht is een persoonlijk recht dat alleen voor de kiezer is. U mag dus zelf stemmen, ook al is iemand anders uw wettelijke vertegenwoordiger. Het is aan u om te besluiten of u iemand machtigt als u niet zelf naar het stembureau kunt of wilt komen.

Ik heb een (licht) verstandelijke beperking. Hoe kan ik stemmen?

U kunt buiten het stemhokje uitleg krijgen van een stembureaulid. Hulp in het stemhokje is niet toegestaan. Veel gemeenten en maatschappelijke instellingen organiseren voorafgaand aan de verkiezing trainingen over het stemmen. Op de website www.hoewerktstemmen.nl vindt u uitleg en kunt u oefenen. 

Algemene volmacht voor iemand met verstandelijke beperking

Heeft u een algemene volmacht om voor iemand met een verstandelijke beperking te handelen? Deze volmacht geldt niet voor verkiezingen en accepteert het stembureau dus niet. Wel kan de kiezer met een verstandelijke beperking u machtigen om voor hem of haar te stemmen via de stempas of via een machtigingsformulier. De persoon die niet kan stemmen, moet dit uit zichzelf aan u vragen. Diegene moet de volmacht zelf ondertekenen.

Kan ik iemand anders vragen om voor mij te stemmen?

Kunt u niet stemmen omdat u bijvoorbeeld ziek bent of op vakantie in het buitenland? Dan kunt u iemand anders vragen om voor u te stemmen. Dit heet machtigen.

Let op: u het initiatief om iemand voor u te laten stemmen moet altijd vanuit uzelf komen! Het is niet toegestaan (en zelfs strafbaar) om andere kiezers te benaderen met het verzoek om een volmacht te verlenen.

Hoe kan ik een andere kiezer machtigen?

U kunt op 2 manieren iemand vragen om voor u te stemmen:

1. via uw stempas (onderhandse volmacht)
2. via een machtigingsformulier (schriftelijke volmacht)

Iemand machtigen via de stempas (onderhandse volmacht)

Iemand machtigen via de stempas kunt u bijvoorbeeld doen als u ziek bent op de dag dat u wilt stemmen.

U mag zelf kiezen wie u machtigt. De persoon die voor u stemt (de gemachtigde) moet:

• kiesgerechtigd zijn;
• in dezelfde gemeente als u wonen. Als de persoon die voor u stemt (de gemachtigde) niet in uw gemeente woont dan kunt u een machtigingsformulier invullen (zie onder ‘schriftelijke volmacht’);
• uw stem tegelijk met de eigen stem uitbrengen.

Iemand machtigen via uw stempas werkt zo:

U vult de achterkant van uw stempas in. Doe dit samen met degene die u wilt machtigen, dan weet u zeker dat u de juiste persoon machtigt;

• Geef de gemachtigde uw stempas en een kopie van uw identiteitsbewijs mee. Dit mag ook een goed leesbare foto van uw identiteitsbewijs op een mobiele telefoon of tablet zijn.
• De gemachtigde laat de kopie van uw identiteitsbewijs zien op het stembureau. De gemachtigde moet ook zijn/haar eigen identiteitsbewijs laten zien. 

Een gemachtigde kan voor maximaal 2 andere personen stemmen.

Iemand machtigen via een machtigingsformulier (schriftelijke volmacht)
U kunt ook een andere kiezer machtigen om voor u te stemmen via een machtigingsformulier. Dit heet een schriftelijke volmacht.

U kunt hiervoor een formulier ophalen bij de balie van de gemeente of downloaden via deze link <link naar formulier>. Het formulier moet uiterlijk vrijdag 17 november bij de gemeente binnen zijn.

Met een schriftelijke volmacht kunt u iemand uit dezelfde gemeente of een andere gemeente machtigen om voor u te stemmen.

Een schriftelijke volmacht kunt u bijvoorbeeld gebruiken als:

• u op de dag dat u kan stemmen niet in de gemeente bent. Bijvoorbeeld omdat u op vakantie bent of vanwege uw werk in het buitenland zit;
• u geen kopie van uw identiteitsbewijs mee kan geven. Bijvoorbeeld omdat uw identiteitsbewijs langer dan 5 jaar verlopen is en u niet meer op tijd een nieuw identiteitsbewijs kan aanvragen.

De persoon die voor u stemt (de gemachtigde) moet:

• kiesgerechtigd zijn;
• uw stem tegelijk met zijn eigen stem uitbrengen.

Iemand machtigen met een machtigingsformulier werkt zo:

• U en de persoon die voor u gaat stemmen (de gemachtigde) vullen het formulier in. Laat eerst degene die u wilt machtigen het formulier invullen voordat u dat zelf doet. Zo weet u zeker dat u de juiste persoon machtigt.
• Lever het formulier uiterlijk vrijdag 17 november in bij de gemeente.
• De gemachtigde ontvangt een volmachtbewijs waarmee hij/zij voor u kan stemmen. Als de gemeente het volmachtbewijs heeft goedgekeurd, kan het volmachtbewijs niet meer worden ingetrokken.
• De gemachtigde neemt het schriftelijke volmachtbewijs mee naar het stembureau. U hoeft geen kopie van uw identiteitsbewijs mee te geven.

Hoe geef ik een veilige kopie van mijn identiteitsbewijs mee aan de persoon die ik wil machtigen?

Met de app KopieID van de Rijksoverheid, maakt u op een veilige manier een kopie van uw identiteitsbewijs. U kunt dan de foto en het Burgerservicenummer (BSN) onleesbaar maken. Let op: kijk goed op uw ID-bewijs waar uw BSN staat. Dit nummer kan zich ook bevinden in een (machine-leesbare) strook onderaan het document. Maak ook daar uw BSN onleesbaar.

Uw naam, geboortedatum, handtekening en de geldigheidsduur van het document zijn nodig voor de identificatie. Deze gegevens mag u dus niet onleesbaar maken. Met de KopieID app kunt u ook een watermerk toevoegen aan de kopie. In dit watermerk vermeldt u het doel waarvoor u de kopie maakt en de datum waarop u de kopie maakt. U kunt de kopie vervolgens versturen of printen.

KopieID-app downloaden

U kunt de KopieID-app downloaden in de Apple App Store of Google Play Store. De app is een uitgave van de Rijksdienst voor Identiteitsgegevens, onderdeel van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

Ik wil iemand machtigen, maar ik kan geen handtekening zetten

Wilt u iemand machtigen, maar kunt u geen handtekening zetten en staat op uw identiteitsdocument “niet in staat tot tekenen”? Dan kunt u iemand machtigen om voor u te stemmen zonder handtekening.U hoeft de schriftelijke volmacht of de machtiging via uw stempas dan niet te ondertekenen. De gemeente of het stembureau controleert of de opmerking ”niet in staat tot tekenen’’ ook in uw identiteitsdocument staat. Als dat zo is, kan iemand anders voor u stemmen.

Voor hoeveel mensen mag ik met een volmacht gaan stemmen?

U mag per verkiezing voor maximaal 2 andere kiezers een stem bij volmacht uitbrengen. Dit kan alleen tegelijk met het uitbrengen van uw eigen stem.

Kiezer moet het zelf vragen

Het initiatief om een andere kiezer te machtigen ligt altijd bij de kiezer zelf en niet bij de gemachtigde. Dit betekent dat de kiezer zélf iemand anders moet vragen om voor hem/haar te stemmen.

Ronselen van volmachten is strafbaar

Ronselen van volmachten wil zeggen dat iemand kiezers vraagt, of op een andere manier kiezers benadert, om hun stempas te ondertekenen en af te geven. Dat is strafbaar. Het is ook strafbaar om een kiezer om te kopen via een gift of een belofte. Of om de kiezer op een andere manier te dwingen om een volmacht af te geven. Denkt u dat er stemmen worden geronseld? Doe hiervan aangifte bij de politie.